خانه کتاب افغانستان
جامعه عامل موثر بر رشد و گسترش صنعت چاپ و فرهنگ کتابخوانی در افغانستان
ناشران افغانستان در سالهای اخیر حضور کمابیش پر رنگی در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران داشته اند. در نمایشگاه کتاب سال 1398 نشستی با حضور تعدادی از ناشران افعانستانی توسط خبرگزاری فارس برگزار شد.
خبرگزاری فارس: «سید موسی حسینی» مدیر انتشارات صبح امید در این نشست گفت: موضوع چاپ و نشر متاثر از جوامع بشری است. در افغانستان می‌توان از دوره پساطالبان به بررسی این موضوع پرداخت. بر اساس آمارها در اواخر دوره طالبان و اوایل دوره جدید، تعداد دانش‌آموزان مدارس کمتر از یک میلیون نفر بود. در آن زمان دختران حق ورود به مدارس را نداشتند و تعداد دانشگاه‌ها نیز بسیار محدود بود.
وی افزود: این در حالی است که تعداد دانش‌آموزان در افغانستان امروزه به بیش از 10 میلیون تن رسیده است و این خود موج علم‌آموزی در جامعه ایجاد می‌کند. به‌طوریکه برخی از مردم افغانستان به‌دلیل علاقه فراوان به تحصیل فرزندان خود با اینکه در تنگناهای مالی هستند اما برای تحصیل آنها تلاش می‌کنند.
حسینی خاطرنشان کرد: زمانی که علم بیاید کتاب نیز کنار آن مطرح می‌شود. همچنین نزدیک به 100 دانشگاه خصوصی و 50 دانشگاه دولتی در افغانستان وجود دارد که این خود نشانگر رشد علم در میان جامعه دانشگاهی افغانستان است. در کشورهای دیگر چاپ و نشر ارتباط مستقیمی با محیط جامعه دارد و در رشد آن تاثیر دارد. اما بر اساس ساختارهای موجود در جامعه افغانستان، می‌توان گفت که جامعه تاثیر مهم‌تری بر صنعت چاپ و نشر داشته است.
وی ادامه داد: در افغانستان بخش خصوصی بیش از بخش دولتی تسهیل‌کننده امور است و کارها را به‌عهده دارد و در سیستم دولتی ممکن است چاپ و نشر محدودی داشته باشیم و از طرفی تغییر در ساختارهای دولتی زمان‌بر است و بخش خصوصی در بخش صنعت چاپ و نشر می‌تواند بسیار پیشرو و تاثیرگذار باشد.
حسینی خاطرنشان کرد: به‌دلیل افزایش فعالیت بخش خصوصی تعداد دانشگاه‌ها افزایش می‌یابد و منابعی که به‌صورت کتاب است نیز افزایش پیدا می‌کند. در 5 سال گذشته استفاده از جزوه‌های دست‌نویس بسیار مرسوم‌تر بود و به‌دلیل شرایط حاکم بر آن زمان اساتید هزینه زیادی را به دانشجویان تحمیل نمی‌کردند اما زمانیکه ناشرها ترغیب شدند و در صدد رفع نیاز دانشجویان برآمدند و صنعت چاپ گسترش پیدا کرد و بحث رقابت به‌میان آمد و مسائل فنی کار نیز توسعه پیدا کرد.
وضعیت رو به بهبود فرهنگ کتابخوانی در افغانستان
مدیر نشر صبح امید تصریح کرد: روند بسیار خوبی ایجاد شده که هم روی کیفیت و هم روی کمیت و هم روی اقتصاد تاثیر خوبی گذاشته است و ناشران به‌سوی مسائل تخصصی‌تر رفته‌اند و بیشتر ناشران در راستای اهداف جامعه کار می‌کنند و کسانیکه از علم کافی در این حوزه برخوردار هستند، به‌مرور زمان جایگاه بهتری را در میان جامعه پیدا می‌کنند.
وی اظهار داشت: زمانیکه کار نشر و چاپ را 16 سال قبل آغاز کردیم، یکی از مشکلات فرهنگ کتابخوانی بود که از بی‌سوادی و فقر اقتصادی نشات می‌گرفت. اما الان این وضعیت در جامعه بهبود یافته و افزایش تعداد مدارس و نیز تاثیر مهاجرین افغانستان بر رواج این فرهنگ گواه این موضوع است.
حسینی همچنین گفت: بیشتر روند ارسال کتاب از ایران به افغانستان مرسوم بوده و برعکس آن از نظر تخصصی بودن و سازوکارهای آن بسیار محدود بوده است. اما وجود نمایشگاه‌هایی مانند کتاب تهران باعث می‌شود که ناشران ایرانی و مخاطبان با آثار افغانستان آشنا شوند و همچنین مهاجرین افغانستانی تلاش زیادی برای شناساندن فرهنگ کشور خود به ایرانی‌ها می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از عواملی که بر روی موضوع چاپ و نشر و وضعیت آن در افغانستان تاثیر گذار است، جامعه است، عامل دوم دولت و عامل دیگر افرادی هستند که در این صنعت مشغول به‌کارند. در عامل جامعه، فرهنگ کتابخوانی و تفکرات حاکم بر آن بسیار موثر بوده که در بخش خصوصی تاثیر بیشتری دارد و ناشر را ترغیب به ارائه کتاب‌هایی بهتر مطابق با سلیقه مخاطب می‌کند.
عدم حمایت دولت از صنعت چاپ و نشر در افغانستان
این ناشر افغانستانی تصریح کرد: در افغانستان بیشتر محوریت بر اساس بخش خصوصی است و در سیستم چاپ دخالت دولت بسیار کم است. این از جهتی که تسهیل‌کننده کار است و شابک به آن تعلق می‌گیرد بسیار خوب است اما به ناشر تذکر داده می‌شود که نباید شاکی خصوصی داشته باشد. اما در افغانستان برخلاف ایران حمایت دولت از صنعت چاپ و نشر وجود ندارد.
وی ادامه داد: به غیر از دولت که از صنعت چاپ و نشر در ایران حمایت می‌کند برخی از انجمن‌ها و نهادهایی نیز در این کشور وجود دارند که از ناشران حمایت می‌کنند. اما در افغانستان به‌دلیل سنتی بودن ساختار چاپ و توزیع کتاب، این ساختارهای حمایتی شکل نگرفته است و برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی حمایت کافی در این زمینه صورت نمی‌گیرد.
حسینی اظهار داشت: وجود نمایشگاه‌هایی مانند تهران، به ناشران کمک بسیاری می‌کند تا از تجربیات استفاده کنند و همچنین موجب آشنایی ناشران دوکشور با یکدیگر می‌شود و تولید مشترک یکی از راه‌کارهایی است که مسئله کپی رایت را حل می‌کند چراکه ایران به آن نپیوسته است.
